Ayvalık’ın tarihi ve kültürel mirasının en özel duraklarından biri olan Ayvalık Ayazması (Panagia Phaneromeni), hem mistik atmosferi hem de şifalı suyuyla ziyaretçilerin ilgisini çeken önemli bir kutsal mekândır. Ortodoks kültüründe “Panagia” Meryem Ana’yı, “Phaneromeni” ise “yeniden ortaya çıkan” anlamını taşır. “Ayazma” ise Yunanca “Hagiasma” kelimesinden gelir ve kutsal su kaynağı bulunan yerleri ifade eder.
Ayvalık Ayazması, Osmanlı döneminden günümüze uzanan hikâyesi, şifa arayanların ziyaretleri ve yeniden ortaya çıkarılış öyküsüyle bölgenin en etkileyici yapılarından biri olarak kabul edilmektedir.
Ayvalık Ayazması Nedir? Kısa Bir Bakış
Ayazmalar, Ortodoks geleneğinde kutsal kabul edilen su kaynaklarıdır. Çoğu zaman kiliselerin yanında veya altında yer alır. Bu kutsal alanların, özellikle hastalıklara şifa verdiğine ve dileklerin gerçekleşmesine yardımcı olduğuna inanılır.
Ayvalık Ayazması da 19. yüzyıl boyunca hem bölge halkı hem de farklı coğrafyalardan gelen ziyaretçiler için önemli bir şifa merkezi olmuştur.
Ayvalık Ayazması’nın Hikayesi
Ayvalık’ta anlatılan rivayetlere göre Panagia’nın İkonası, bir rüyanın rehberliğiyle 28 Haziran 1852’de ortaya çıkarılmıştır. 16 yaşındaki Ayvalıklı Evaggelini, 1851 yılında gördüğü bir rüya ile bu sürecin başlangıcını oluşturur.
Rüyanın İzinde Başlayan Kazı
Evaggelini, rüyasında Meryem Ana’yı görür. Meryem Ana, bugün Ayazma’nın bulunduğu noktada durur, su içer ve genç kıza suyu işaret eder. Bu rüyalar defalarca tekrar edince halk bölgede kazı çalışmalarına başlar.
Kazı sonucunda:
- Panagia’nın ikonası
- ve kutsal su kaynağı
bulunur. Bu keşif kısa sürede tüm bölgede duyulmuş ve Ayvalık Ayazması’nın temeli atılmıştır.
Ayazmanın İnşası ve Gelişimi
İkona’nın bulunduğu yere ilk ayazma 1867 yılında Chioslu Kaptan Mihalis Papazis tarafından yaptırılmıştır. Ancak yapı zamanla yetersiz kalmış ve 1890 yılında daha büyük ve görkemli bir ayazma inşa edilmiştir.
- yüzyıl sonundan 1922’ye kadar Ayvalık Ayazması:
- Foça
- Balıkesir
- İstanbul
- Midilli
- Samos
- hatta Hydra ve Rumeli
gibi birçok yerden ziyaretçi ağırlamıştır.
Bazı hastalar bir hafta boyunca burada kalarak hem kutsal sudan içmiş hem de dolu havuza girerek şifa aramıştır.
Hastane kayıtlarına göre ziyaret edenler arasında:
- epilepsi hastaları
- felç geçirmiş kişiler
- akıl sağlığı sorunları olanlar
- görme ve işitme engelliler
- yüksek ateşli hastalar
gibi çok geniş bir kitle bulunmaktadır.
Tarihi Süreç ve Restorasyon
Ayvalık Ayazması, 1852–1920 yılları arasında bölgenin dini hayatında önemli bir merkez konumundaydı.
1922 sonrasında kullanım dışı kalmış ve bir süre zeytinyağı fabrikası olarak değerlendirilmiştir. 1970’lerde fabrikanın kapanmasıyla yapı tamamen terk edilmiştir.
Ayazmanın Yeniden Keşfi ve Restorasyon
- 2011 yılında Balıkesir Müzesi öncülüğünde Prof. Dr. Ömer Özyiğit danışmanlığında kazılar yapılmış,
- 1867 ve 1890’a ait ayazma havuzları ortaya çıkarılmıştır.
- 2012’de onaylanan restorasyon projesi 2016’da başlamış,
- 2018’de tamamlanarak Ayvalık Ayazması yeniden ziyarete açılmıştır.
Bugün yapı hem tarihi hem de kültürel bir değer olarak koruma altındadır.
Ayvalık Ayazması Ziyaret Bilgileri
- Adres: Kemalpaşa Caddesi, Merkez Hastane Caddesi 7 Sokak No:20, 10400 Ayvalık / Balıkesir
- Ziyaret Saatleri: Pazartesi hariç her gün 10.00 – 17.00
- Ulaşım: Ayvalık şehir merkezinde yer aldığı için yürüyerek kolayca ulaşılabilir.
- Yol Tarifi Al: Google Maps
Ayvalık Ayazması Yakınlarında Gezilecek Yerler
Ayvalık Ayazması’nı ziyaret ettikten sonra, çevrede yürüyerek kolayca ulaşabileceğiniz birçok tarihi ve kültürel durak sizi bekliyor. Ayvalık’ın karakteristik mimarisini, tarihi ruhunu ve dar sokaklarının huzurlu atmosferini keşfetmek isteyenler aşağıdaki noktalarıda ziyaret edebilirler.
- Macaron Mahallesi
- Hayrettin Paşa Cami
- Aya Triada Kilisesi (harabe – uzaktan görülebilir)
Ayvalık hakkında daha fazla öneri için Ayvalık Gezi Rehberi adlı yazıyı inceleyebilirsiniz.